deizm

tüm dinleri rededen ancak tanrının varlığına inanan inanç şeklidir. dinler rededildiği için peygamberler, kutsal kitaplar, cennet ve cehennem, melek, şeytan gibi kavramların hiçbirinin deizm inancında yeri yoktur. sadece evreni ve doğa kanunlarını koyan, bunun ardından evrene ve insanlığa hiç bir müdahalesi olmayan tanrıya inanılır.

(bkz: yaradancılık">[gbkz]yaradancılık)

teizm şeklinde de yazılabilen inanç şeklidir.

rasyonalist ve realist akımların etkisiyle bilimde büyük gelişmeler katedildikten sonra, evrenin tanrı tarafından bir düzene oturtulduğu fakat düzen kurulduktan sonra artık tanrı elinin ortadan kalktığı görüşü yaygınlaşmaya başlamıştır. bu süreçte hristiyanlıktan kısmen kopan fakat tanrı inancını yadsımayan deizm ortaya çıkmıstır. deizm isa mesih in çarmıhta bütün insanlık adına öldüğünü, gizemli hadiseleri, azizlerin mucizelerini kabul etmez. herşeyin bilimin sınırları içinde açıklanabilmesi - ki tanrı nın varlığı da bu sınırlar içinde yer alır- ve aklın yeri deizimde oldukça etkilidir.
tanrı bu düzeni kurmustur, fakat bu düzeni farkedebilen insan beyni de en az o düzenin kurucusu kadar önemlidir der deizm. ibadet anlayışını içermeyen bir tür inanç sistemidir.

17’inci ve 18’inci yüzyılda ingiltere, fransa ve amerika birleşik devletleri’nde belirginleşmiş dini bir felsefedir.

deistler genelde doğaüstü olayları (kehanet veyahutta mucizeler) ,yaradanın dinlerle olan bağını, kutsal metinleri ve ortaya çıkmış tüm dinleri reddederler. bunun yerine; deistler doğru dini inanışların insan mantığında ve doğal dünya’nın kanunlarında görmeyi tercih ederler. bu doğrultuda da; varolan tek bir tanrının ya da üstün varlığı kabul ederler.

deizm kelime anlamı olarak; "tanrı"’dan gelmiştir; latince "deus" kelimesini kullanır; tam türkçesi ile "tanrıcılık"dır.

17’inci yüzyıl öncesinde; deizm yerine teizm kelimesi kullanılmıştır ve benzeri inanışlara sahiplerdir.

deist kelimesinin ilk kez kullanımı pierre viret tarafından instruction chrestienne (1564) isimli yapıtında olmuştur. ingiltere’de de robert burton melankolinin anatomisi (1621) eserinde kullanmıştır.

vahiy ya da bir kilise öğretisi aracılığıyla edinilmiş her türlü dinsel bilgiye karşı çıkan buna karşılık belirli bir dinsel bilgi bütününü herkesin doğuştan taşıdığını ya da us yoluyla elde edebileceğini savunan görüşe denir. deizm, tanrılık gücünün sadece yaratma işlemiyle sınırlandığını ve bir kez yaratıldıktan sonra dünyanın hiçbir işine karışmadığını eş deyişle dünyayı yönetmediğini belirtir.

deizmin dayandığı “doğal” din kavramı başlıca iç kaynaktan beslenir. insan usuna duyulan inanç, dogmacılığa ve hoşgörüsüzlüğe yönelen vahiy öğretisinin, reddedilmesi ve tanrının düzenli bir dünyanın ussal mimarı biçiminde kavranması. deizmciler müslümanlıkta ve dünya dinlerinde görülen ibadet, inanç ve öğreti farklılıklarının temelinde evrensel olarak benimsenmiş din ve ahlak ilkelerinin, ussal bir özün bulunduğunu öne sürerler.

deizimcilere göre kendi başına doğal din, her türlü kuşku ve yozlaşmadan uzaktır. bu yüzden us yoluyla doğrulanmış yalın ahlakı, doğrular dışında müslümanlığın sonradan eklediği tüm öğelere karşı çıkarlar.

tanrı ile arama din bile giremez felsefesi.

doğa üstü olaylara ve varlıklara inanmayanların dinidir, desem olmaz; felsefesidir. dine inanılmaz. teizmle deizm farklı şeylerdir.

ateizme giden yoldaki yol üstü lokantası.

hassan sabbah in da savunmu$ oldugu inanc $ekli.

bir çok insanın bilmeden veya düşünmeden önyargılı yaklaştığı inanç şekli.

(bkz: üniteryanizm)

çoğu kişinin söylediğinin aksine ateizmden önceki son durak değildir.

daha sonra muhtemelen ateizm veya agnostisizme yönelmeyi sağlayacak görüştür. deist kişi incelemesini derinleştirdikçe ya ’tanrı yoktur, olması için bir neden yoktur’a varacak, yada ’tanrının varlığını veya yokluğunu biz bilemeyiz’e varacaktır. her ne durumda olursa olsun tüm dinlerce kafir ilan edileceği de cabası.

hakkında sık düşülen iki yanlışı kısa kısa açıklıyorum;

1-) deizm ile ateizm birbirine benzemez. aksine aralarında çok büyük bir fark vardır; ataistler tanrının varlığını inkar ederken, deizm tamamen tanrının varlığının kabulü üzerine kuruludur. deistler inançları gereği dua edebilirler mesela; fakat bir ateistin bunu yapması beklenemez.

2-) dine inanmayan, fakat tanrısal olmayan bir takım kozmik güçlere inanan insanlar deist değildir. deist olabilmek için, ilk olarak tanrıya inanmak, yaratıcının varlığını kabul etmek gerekir.