aşiret mektebi

ikinci abdülhamid han tarafından 1892’de aşiret çocuklarının eğitimi için istanbul’da açılan mektep.
on sekizinci ve 19. yüzyıllarda, batılı büyük devletler, imparatorluk dışındaki islam cemiyetlerini siyasi ve ekonomik hakimiyetleri altına almışlardı. osmanlı devlet adamları, emperyalist batı tehlikesinin imparatorluğa yaklaştığının farkındaydılar. bilhassa milliyetçilik propagandası etkisinde kalabilecek, imparatorluğun merkezinden uzak ve ingiliz menfaatlerinin büyük olduğu, araplarla meskûn bölgeler için tehlike mevcuttu. işte, sultan ikinci abdülhamid han, bu tehlikeleri önlemek ve aşiretlerin yoğun ve hakim olduğu bölgeleri muhafaza etmek için, bunların reislerinin ve ağalarının çocuklarını, osmanlı kültürüyle yetiştirerek devlete ve saltanata bağlamak maksadıyla, aşiret mektebi açılmasını faydalı buluyordu. ayrıca bu fikrin gerçekleşmesi sonucunda, büyük bir kısmı aşiret halinde yaşayan ve arapça konuşan halk, tek otorite olarak halifeyi tanımış ve ona itaat etmiş, dolayısıyla ülkede din birliği temin edilmiş olacaktı. nitekim bu gaye ve düşüncelerle nizamnamesi ve programı hazırlanan aşiret mektebi, 21 eylül 1892 tarihinde açıldı. mektebe ilk olarak halep, bağdat, suriye, musul, basra, diyarbekir, trablusgarp vilayetlerinden ve kudüs, bingazi ile zur sancaklarından dörder talebe alındı. bu çocukların, kabiliyetli ve muteber ailelerin çocukları olması ve 12 ile 16 yaş arasından seçilmesi şart koşuldu. bunlar, fevkalade bir ihtimamla yetiştirildiler. daha sonraki senelerde sayıları arttırıldı. iki yıllık öğretim programı, daha sonra beş yıla çıkarıldı. kur’an-ı kerim, fıkıh, ilmihal gibi din bilgileri yanında, zamanın fen bilgileri, fransızca, türkçe, coğrafya, tarih, edebiyat ve askerî dersler okutuldu.

aşiret mektebine başlangıçta sadece arap aşiret reislerinin çocukları alınırken, sonraki yıllarda, doğu anadolu ve arnavutluk bölgelerindeki aşiret çocukları da kabul edilmeye başlandı. böylece mektep, bütün aşiretlere hitap eder duruma geldi. aşiret mektebinden mezun olan çocuklar, harbiye ve mülkiye mekteplerine gönderildiler. bu mektepte yetişen aşiret çocukları, aşiretlerine döndükleri ve aşiret reisi olduklarında, içinden yetiştikleri halkın, osmanlı devleti’ne sadakatini temin ettiler. aşiret mektebi, 1907 senesinde o günkü siyasi fikir ve akımların tesirine girmesi sebebiyle kapatıldı.