saciler

azerbaycan’daki türk hânedanlarından.
abbasî halifeliği topraklarında kuruldu. hânedânın kurucusu ebü’s-sâc divdâd, uşrusanalı bir türk komutandı. abbasî halifesi el-mütevekkil’in hizmetine giren ebü’s-sâc divdâd kısa bir sürede önemli mevkilere geldi. halep, kınnesrin ve el-ahvâz’da valilik görevlerinde bulundu. 868-870’te âzerbaycan ve havalisinin umumî valiliğine getirildi. 880’de ölümü üzerine yerine oğlu muhammedü’l-afşin ebû ubeydullah geçti.

afşin, 885’te musul ve el-cezîre’yi tulunlular’dan alıp, kendi adına hutbe okuttu. ancak emîr ishak karşısında tutunamayarak geri çekildi ve tekrar âzerbaycan’a yerleşti. meraga, kars ve divin’i zaptetti. 901’de ölümü üzerine yerine kardeşi ebü’l-kasım yûsuf geçti.

ermeni krallığı üzerine sefere çıkan yusuf, kral sempad’ı yenip öldürerek büyük şöhret kazandı. abbasîlerden kazvin, zencan ve ebher’i aldı. üzerine gönderilen abbasî ordusunu bozguna uğrattı (918). ancak iki yıl sonra emir munis’e karşı giriştiği mücadeleyi kaybederek, esir düştü. iki yıl bağdat’ta tutuklu bulunan yusuf, serbest bırakıldıktan sonra karmatîlere karşı giriştiği mücadelede öldürüldü (927). yerine afşin’in oğlu ebü’l-musâfirü’l-feth geçti.

feth, üç yıl hükümdarlık yaptı. feth’ten sonra abbasîler, sâcîlerin hakimiyetine son verip, âzerbaycan ve havalisine tekrar hakim oldular.

sâcîler, islâm devlet hudutları içinde kurulan, fakat iç ve dış siyasetlerinde tamamen müstakil hareket edebilen ilk türk hânedanlarındandır. bölgedeki ermenilere ve abbasîlerin merkezine yakın sapık karmâtîlere karşı, halîfeliğe askerî bakımdan yardımcı oldular. âzerbaycan’da türk nüfusunu bulundurma ve bölgenin türkleşmesinde hizmetleri geçti. sâcîlerin merkezi, önceleri meraga olduğu halde, sonradan erdebil oldu. âzerbaycan’ın iktisadî hayatını geliştirip, altın sikke bastırdılar.