ludiler

afganistan’da yaşayan halaç türklerinin bir kolu ve bunların hindistan’da kurdukları hânedan.
lûdîlerden bir kısmı, delhi türk sultanı fîrûz şah, üçüncü tuğluk devrinde hindistan’a göç ettiler. tuğluk hanedanının ortadan kalkması ile, devletin iç siyasetinde söz sahibi olmaya başladılar. delhi’ye hakim olan seyyidlerin, hanedanın türk ve afgan askerî sınıflarına seçilmesi, lûdîlerin işlerini daha da kolaylaştırdı. seyyidlerden âlemşah’ın tahttan çekilmesi üzerine, serhend ve lahor eski valisi ve lûdî reisi behlül lûdî, delhi tahtını ele geçirdi (1451).

behlül lûdî, içerdeki durumunu sağlamlaştırmak için, çeşitli tedbirler aldı. dağlık bölgelerde yaşayan afganlıları, kitleler halinde, kuzey hindistan düzlüklerine yerleştirdi. delhi’yi aldığı zaman, hazinesindeki bütün parayı, lûdî afganlarına dağıtarak, kendisi de herkes kadar pay aldı. delhi’yi kuşatan cavnpûr sultanını yendikten sonra, cavnpur’u işgal etti (1478).

behlül, çok mütevazı olmaya, büyük oymak başkanlarına, kendisi ile aynı derecedeymiş gibi davranmaya, her işi onlarla istişare ederek yapmaya, kendisiyle görüşmek isteyen herkesi kabul etmeye, hiçbir zaman beylerini taht üzerinde otururken kabul etmemeye ve onları ayakta bırakmamaya önem verdi. behlül lûdî, 1489 senesinde ölünce, epey çekişmeli geçen toplantılardan sonra beyler, oğullarından nizam hanı, iskender lakabıyla tahta geçirdiler. iskender lûdî, 1495 senesinde bihar’ı fethetti. bengal devleti ile antlaşma yaptı. merkezî otoriteyi temin edip, ıktaların hesaplarını ciddî şekilde denetleyip devletinin hakkını aldı. o da, beylerine babası gibi arkadaşça davranırdı. çok hayır sahibi bir kimseydi.

1517 senesinde vefat eden iskender lûdî’nin yerine, oğlu sultan ibrahim geçti. sultan ibrahim’in beylerine karşı davranışı, dede ve babasından çok farklı idi. çevresini kırdı. sultan ibrahim’in, beylerine karşı şüphelerinin artması ve birçoğunu gizlice yakalatıp, öldürmesi üzerine, bir grup bey, kâbil sultanı babür şâh’a başvurup, hindistan’a davet ettiler. babür şah, çeşitli hazırlık ve deneme seferlerinden sonra, 1526’da hindistan’a yaptığı son seferde, delhi’nin kuzeyinde pâni püt’te sultan ibrahim’in ordusunu bozguna uğrattı. sultan ibrahim, savaş esnasında öldü. böylece, delhi afgan sultanlığı (lûdîler), sona erdi. toprakları, babür’ün eline geçti.