pertev paşa

tanzimat devri devlet adamı, şâir ve yazarlarından. 1824 senesinde erzurum’da doğan ethem pertev paşa, kiğılı söylemezoğlu fennî efendi adlı bir memurun oğludur. ilk öğrenimini babasının vazifeli olarak bulunduğu gümüşhane, samsun ve şebinkarahisar gibi yerlerde gördü. babasının ölümünden sonra kendisi de devlet hizmetine girdi. trabzon, izmir, rodos, bursa mektupçuluklarında bulundu. berlin elçiliğinde başkâtiplik yaptı. almanca ve fransızca öğrendi. avrupa’da bulunduğu sırada, avrupa kültürünün ve yaşayışının etkisinde kalarak orada gördüklerini türkiye’ye aktarmak gayretine düştü. fransızca’dan şiir çevirisi yapanların başında yer aldı. şakacı ve hoşsohbet bir kişi olarak bilinen pertev paşa, bu özelliğini hemen hemen bütün yazılarında hissettirdi. bu sebeple onu ilk türk mizahçıları arasında saymak da mümkündür.
berlin’den sonra istanbul’da bâbıâlî’de çalıştı, yanya, serez ve drama kaymakamlıklarında bulundu. 1864’te dîvan-ı muharebâtı mâliye âzalığına getirildi. paşa rütbesiyle halep merkez ve kandiye mutasarrıflıklarında bulundu. istanbul’da rüsûmat meclisi başkanlığına ve daha sonra hâriciye nezâreti mektupçuluğuna tâyin edildi. 1871’de bâlâ rütbesiyle serasker müsteşarı, 1872’de kastamonu vâlisi oldu. kastamonu vâlisiyken 1872’de öldü. mezarı oradadır.

pertev paşanın, islâmiyette evlenme hayâtına, masonluğa, târihe dâir telif ve tercüme risâleleri vardır. kırmızı bayrak adlı bir seri makâlesiyle, türkiye’de komünizme karşı ilk tepkiyi başlattı. jean jacques rousseau’dan, volter’den ve victor hugo’dan şiir tercümeleri bulunan pertev paşanın; itlâkü’l-efkâr fî akdi’l-ebkâr, emrü’l-acîb fî târih-i ehl-i salîb, habnâme ve lâhikası adlı eserleri vardır.