eyüp sabri paşa

sultan ikinci abdülhamid han devri amirâllerinden. ismi eyyûb sabri olup, yenişehir civârındaki urmiye’de doğdu. doğum târihi bilinmemektedir. 1890 (h.1308) târihinde istanbul’da vefât etti. bayramiye yolu büyüklerinden, ilim irfân sâhibi olan hocası idrîs-i muhtefî’nin kasımpaşa’da kulaksız câmii karşısında bulunan yokuşun alt başındaki kabrinin ayak ucuna defnedildi.
eyüp sabri paşa, sultan ikinci abdülhamîd han zamânında yetişen, çalışkan, âlim bir deniz paşasıydı. bir kısmı henüz basılmayan çok kıymetli eserler yazdı. basılanlar şunlardır:

mir’ât-ı mekke, mir’ât-ı medîne, terceme-i şemâil-i şerîf, ahvâl-i cezîret-ül-arab, şerh-i kasîde-i bânet süâd, târih-i vehhâbiyân, mahmûd-üs-siyer, necât-ül-mü’minîn, tekmilet-ül-menâsik, riyâd-ül-mûkınîn, mir’ât-ü cezîret-il-arab.

ilk iki eser ile sonuncusu, mir’ât-ül haremeyn ismiyle yazılmış olup, mukaddes hicaz bölgesi hakkında dînî ve târihî bilgileri ihtivâ etmektedir. herkes ve bilhassa hacılar için lüzumlu bir kitaptır. eyyûb sabri paşanın kitaplarında vehhâbîler hakkında geniş bilgi vardır.

ahvâl-i cezîret-ül arab, arabistan yarımadası hakkında yazılan coğrafya kitaplarının en kıymetli ve en geniş olanıdır. büyük islâm âlimi imâm-ı gazâlî’nin kelâm ilmindeki bidâyet-ün-nihâye isimli kitâbını eshâb-ül-inâye ismiyle tercüme edip bastırmıştır.

bu eserin başındaki beyit şöyledir:

tâbi-i şer-i şerîf olmayanın dünyâda,
hâli pek müşkil olur mahkeme-i ukbâda.