neriman nerimanov

nerimanov, 1870 yılında halen gürcistan cumhuriyeti’nin başkenti olan tiflis’te dünyaya geldi. 1895 yılında, gori seminaryumu’ndan (öğretmen okulu) mezun oldu.bir süre tiflis yakınlarındaki borçalı kazası’na bağlı kızılhacılı köyü’nde öğretmenlik yapan nerimanov, daha sonra baku’ye yerleşti. bu kentte, 1890’li yıllarda ilk halk kütüphanesini kurdu.

1901 yılında, azerbaycan petrolünü kontrol eden en önemli yerli isimlerden hacı zeynel tagızade’nin verdiği bursla odessa üniversitesinin tıp fakültesine yazıldı. 1905 yılında komünist partisi’ne kaydoldu (rsdip). 1917 yılında himmet komitesi’ni kurdu. (azerbaycan komünist partisi) 1920’de azerbaycan’ın sovyet yönetimine geçmesinden sonra, azerbaycan askeri konseyi başkanı ve başbakan (halk komiserler başkanı) oldu.

1922 yılında güney kafkas federasyonu (güney kafkas sosyalist federatif sovyet cumhuriyeti) birlik sovyet başkanı ve sscb mlk (sovyet parlamentosu) başkanı görevine getirildi. mlk’in o günlerde 4 başkanı vardı ve bu başkanlar dönüşümlü olarak görev yapmaktaydılar.

1923’de rusya komünist partisi merkez komitesi üyesi oldu. ardından, dış işleri bakanlığı doğu bölümü başkanlığı’na getirildi.

galiyevci çizgide bir isim olarak tanındığı için, 1923’den itibaren sultangaliyev’in parti dışına itilmesi ve yandaşlarının tasfiyesi ile birlikte gözden düştü. fakat, azerbaycan’da çok sevilen bir kişi olması nedeni ile doğrudan tutuklanamadı.

1925 yılının ocak ayında, hiçbir rahatsızlığı olmamasına rağmen aniden öldü. azerbaycan halkı, bu ölümü şaibeli buldu ve hiç bir zaman kendi eceli ile öldüğüne inanmadı. dedikodular, cesedinin kremlin’in avlusuna gömülmesi ile ortadan kaldırılmak istendiyse de, ölümünün üstündeki sır perdesi hiç bir zaman aralanamadı. devlet ve parti çalışmalarında mahalli ve milli özelliklerin dikkate alınmasını savunan ve bu nedenle üst parti yönetimi ile sık sık ters düşen nerimanov’un ismi stalin’in hakim olduğu yıllarda tamamen ortadan silindi. eserleri toplatıldı. heykelleri yok edildi. yıllar sonra haydar aliyev’in polit büroda yer alması ile anısının üzerindeki baskılar kalktı. aliyev, baku’nün tepe bir noktasına, hazar’a hakim bir konumda, yeniden heykelini diktirdi.

nerimanov politik ve toplumsal faaliyetlerinin yanı sıra, edebiyat ve tiyatro alanlarında da birçok eser verdi.

(...)1918’de türk ordusunun azerbaycan’a girerek azerileri ermeni komitacılardan kurtarması ve ardından kurtuluş savaşına azerbaycan’ın katkısını da burada kaydetmek gerek. 17 mart 1921 yılında da mustafa kemal bakü büyükelçisi memduh şevket bey aracılığıyla nerimanov’dan borç para istemektedir. nerimanov derhal bir milyon altın lira gönderir ve yazar: “paşam, kardaş kardaşa borç vermez, elinden tutar!”