nergis

narcissus spec.

turkce : nergiz
ingilizce : lentlily
almanca : gelbe nerzisse
fransizca : chaudron

tanimi

kokeni ve yayilisi
anavatani avrupa olan bu bitkilerin en cok tur zenginligine ispanya ve portekiz’de ras tlanmaktadir. ancak dogal olarak tum akdeniz kiyilarinda, hatta bunun uzantisi olan japonya’ya kadar ayni enlem dereceleri arasinda gorulmektedir. dunyada avrupa, amerika, kuzey afrika ulkelerinde tarimi yapilmaktadir. yurdumuzda ege bolgesinde ozellikle karaburun yoresinde yetistirilmektedir.

botanik ozellikleri
nergis, narcissus cinsinden hos kokulu cicekler tasiyan 43 kadar soganli bitki turu nun adidir. bu bitkilerde sap 20-80 cm kadar yukselebilmektedir. soganli olan bu bitkilerde tac yapraklari beyaz veya sarinin karisimlari seklindir.

kulturu

iklim ve toprak istekleri
nergisler akdeniz kosullarinda en iyi gelisim gostermekle beraber kisi sogan olarak toprak altinda gecirdiklerinden soguklara oldukca dayaniklidir.
nergisler notr veya hafif alkali kirecli katmanlar uzerinde olusmus gevsek yapili topraklarda iyi gelisir. cok killi, taban suyu yuksek, asitli topraklari sevmez. toprak ust kismi nergislerde, sumbul, lale gibi diger soganli bitkilerden daha uzun sure yasadigindan kurakliga daha dayaniklidir. nergislerin gelisiminde lodos ruzgarinin da onemi vardir. lodos ruzgari bitkinin gelisimini hizlandirirken, poyraz ruzgari gelisimini geriletmektedir.

yetistirme teknigi
nergisler, tohumla yada yavru soganlari ayirarak uretilebilirler. pratikte en cok uygulanan yontem sogandan ayirma ile yapilan uretimdir.
her yil merkezinde yeni bir buyume konisi gelistirerek irilesen soganlar ayni zamanda dip kisimlarindan 4-5 yavru veririler. bunlardan 2-3 adedi daha kuvvetli gelisirler. temmuz-agustos aylarinda toprak ustu aksami kuruduktan sonra yapilan sokum sirasinda ana sogandan ayrilan yavru soganlara "ayirma" veya "kasik" denir. hemen dikilebilen bu soganlar irilesip olgunlasarak "yuvarlak" veya "tek burunlu" olarak anilan hale gelirler. ertesi yil bu soganlar sogan yapraklari arasinda yeni bir yavru vermeye baslar ve "cift bogumlu" adini alirlar. boylece nergis soganlari 1.yasta "ayirma", 2.yasta "tek burunlu" ve 3.yasta "cift burunlu" olarak siniflandirilirlar. ana ve cift burunlu soganlar sogan uretimi icin kullanilirken, bitki uretimi icin kullanilan soganlar tek veya cift soganlardir.
tohumla uretim ancak islah calismalarinda kullanilabilir. tohumla uretimde bitkinin cicek durumuna gelmesi icin 4-6 sene gecmesi gerekmektedir.
nergiste yumrulari keserek uretim yapma durumu yoktur.


nergis yetistiriciliginde yapilacak isler :

sogan hazirligi : uygun boylardaki (tercihen cift burunlu) soganlar hastalik ve zararlilar bakimindan gozden gecirilir, ayiklanip,temizlenir. ayrica bolgedeki hastaliklar icin ilaclanir. soganlar bagil nemi %75 ve sicakligi 13 oc olan yerde muhafaza edilir.

toprak hazirligi :
sulanmayan tarlalarda topragin tavi belenerek, sonbaharda toprak pullukla islendikten sonra tirmikla duzeltilir ve dikime hazir hale getirilir. dikim pullukla acilan cizilere arkadan gelen insanlarin elleriyle yumrulari birakmasiyla olur (kok asagiya gelecek sekilde). sulanabilen tarlalarda ise agustos baslarinda sulama yapilarak toprak tava getirilir ve daha erken dikim gerceklestirilebilir. dikimden 3 hafta once yabanci otlara herbicid (fussilad) uygulamasi yapilarak mucadele edilir.

gubreleme :
nergisler toprakta yeterli miktarda fosfor ve potasyum bulunmasini gerektirirler. azotun fazlasi tehlikelidir. potasyum soganin gelismesi, irilesmesi ve dayanikliligi icin, fosfor ise kok ve cicek gelismesi icin gereklidir. yaprak gelismesi icin gerekli olan azot ise fazlaligi durumunda zayif ve gevsek doku olusturacagi icin bitkiyi dis etkenlere karsi hassas duruma getirir. nergislerde hayvan gubresi kullanilirken cok dikkat etmek gerekir. iyice yanmamis gubre kullanmaktan kesinlikle kacinilmali ve dekara 2 tondan fazla gubre kullanilmamalidir. ciftlik gubresi icin bir onceki urune kullanilmis olmasi halinde daha tehlikesiz ve yararli olur. yapilan incelemelerde ciftlik gubresinin yararinin, besin degerinden cok topraktaki nemi korumasi ve topraga gevsek yapi kazandirmasindan kaynaklandigi anlasilmistir. bu bakimdan uygun alanlarda gerektiginde torf miktarlari icin toprak analizi yaptirilip tavsiye alinmasi en uygun yoldur. boylece hem en fazla urun alinacak hem de gereginden fazla gubre kullanmaya gerek kalmayacaktir.
yapilan arastirmalarda 1 da alanda 40000 bitkinin 25 kg. n, 6.2 kg. p, 21 kg. k ve 8,4 kg. ca kaldirdigi tespit edilmistir. buradan hesaplanacak gubre miktarinin yarisini dikimden once yarisini ilkbaharda vermek uygundur.
gubreleme karaburun’da dikim yapilip yabanci otlar ciktiginda capalama yapilmadan once tarlaya serpme usulu verilir. daha sonra hem tarla yabanci otlarinin yok edilmesi hem de gubrenin topraga karismasi bakimindan capalama yapilir.

dikim :
dikim zamani sulama yapisip yapilmamasina gore degismektedir. sulanan sartlarda 10-20 agustosta, kuru sartlarda ise ilk sonbahar yagmurlarindan sonra dikim yapilir. karik usulu yapilan dikime kariklar arasi mesafe 15-20 cm. kariktaki soganlar arasi mesafe ise 10-20 cm. olarak, sogan buyuklugu ve toprak durumuna gore tespit edilir. her 7-8 karikta bir 40-50 cm.’lik yol birakilarak dikim yapilir. soganlarin dikim derinligi de kural olarak caplarinin 2-3 misli alinir. agir topraklar ve kucuk soganlarda sig dikim, hafif topraklar ve iri soganlarda daha derin dikim yapilir.

bakim :
dikimden sonra yapilacak is alisilmis sulama, ot alma ve capalama isleridir. yapilacak sulama toprak ve yagmur durumlari dikkate alinarak gun asiri yapilmalidir. agustos-eylul aylarinda yapilacak sulama ise dinlenme periyodunu kirarak erken cicek elde edilmesini saglar. sulama genel olarak yagmurlama sulama sistemi ile yapilir. bazen de hortumla belli bolgeleri sulandirarak yapilir. fakat bu sulamada homojenik saglamadigi icin ciftci tarafindan pek ilgi gormemistir.
ekim aylarinda, dikim oncesinde oldugu gibi yine yapraktan etki eden yabanci ot ilaclamasi yapilmasi, kasim ayindan sonra da yari doz olarak subat ayinda "doronlu chlorpropham" iceren yabanci ot ilaclarinin uygulanmasi ot alma islemlerini son derece azaltir. ancak ciceklenme zamanina kadar yapilacak caplama bitkinin gelismesini guclendireceginden haftada bir yada en az 10 gunde bir capalama yabanci ot olmasa bile yararlidir. caplanan ve capalanmayan paraseller acik bir sekilde farkli gelisme gosterirler. sogani icin yetistirilen nergislerde tohum alinmayacaksa cicek solmaya baslarken koparilmalidir.
ciceklenme zamanindan sonra yapraklar bir dure daha yesil ve aktiftir. yapraklar ne kadar sure yesil ve aktif kalirsa sogan o derece iri ve saglikli olur. yapraklar sararip hafiflemeye baslayinca fazla gecikmeden toplanip yakilmalidir. yapraklarin koparilmasiyla toprak yuzunde sogan ulasan delikler meydana gelir. nergis sinekleri buralardan kolayca sogana ulasarak yumurtalarini birakirlar. bu sebeple yaprak toplanmasindan hemen sonra alan tirmiklanarak bu delikler kapatilmalidir.
bitkilerde hastalik ve zararli goruldugunde derhal tarim teskilatina basvurmali, uzmanlarin yerinde ve laboratuarda yapacaklari calisma sonucu tavsiye ettikleri ilac ve onlemler titizlikle uygulanmali ve cevredeki yetistiricilere de duyurulmalidir.
karaburun’da yetistirilen nergisin iki onemli zararlisi vardir. nergis sogan sinegi ve nematodlar.
nergis sogan sineginden buyuk ve kucuk nergis sogan sinegi genel olarak % 1-3 oraninda yogunluga sahip oldugundan zarar orani cok onemli degildir. ditylenchus dipsaci adi verilen sogan nematodu fevkalade hizli yayilmaktadir. sulanan tarlalar bir-iki yil icinde tukenmektedir. bu tarlaya tekrar nergis dikildiginde ayni akibete ugramaktadir. ilacli mucadelesi zor ve etki orani tartisilir oldugundan "temiz tarlaya temiz sogan" sloganiyla hareket edilmelidir.
genel olarak mucadelesinde bol toprak islemesi ve guneslenme yaninda toprak fumigasyonu ve granul ilaclardan termik 15 ve telon 2 kullanilir.
nematodlu nergis tarlasinda yapraklarda yer yer sararma ve kivrilmalar sekil bozuklugu mozaiklesme yaninda soganlarda yumusama ve kok tesekkulunde azalma olmaktadir.

cicek hasati :
nergis cicekleri cicek uzerinde zarimsi kilif yarildigi andan itibaren toplanmalidir. cicekler daha sonra acabilirler ve bu nedenle toplamak icin acmasini beklemek gereksiz ve zararlidir. cabuk solabilirler. suda muhafaza edilirlerse suyunu cok sik degistirmek gerekir. hasat edilen cicekler uretici tarafindan toptan veya perakende pazarlama yapan saticilara satilir.

sogan sokumu :siralar halinde dikilmis soganlar bel veya pullukla toprak ters cevrilerek toprak ustune cikarilirlar. sonra nergis sinegine yumurta koyma firsati vermeden topragi silkelenip en kisa zamanda golgeli, havadar, sinek teli ile korunmus bir yerde kurutulur. kurutma isleminde ege ve akdeniz bolgeleri icin 1 veya 2 gun diger bolgelerde 2-3 hafta sure gerekebilir. kurutulmus soganlarin, beyaz, aktif pullarina ulasmamak sartiyla kabuklari kismen soyulur, eski kuru kokleri koparilarak temizlenir. hastalik ve zararlilara bulasik soganlar uzaklastirilir. sokum islemi tercihen iki yil bazen de 3 yilda bir yapilir.

verim : nergis verimine ait saglikli rakamlar bulunmamaktadir. sus bitkisi olarak yetistirilen alanlarda kesme cicek sayisinin ortalama dekara 30.000 adet civarinda oldugu soylenebilir. ucucu yag elde edilmesi icin ise toplam cicek verimine ait herhangi bir veriye rastlanilmamistir. bornova ekolojik kosullarinda on deneme niteliginde yaptigimiz calismada ise yesil cicek miktarinin 108-798 kg./da arasinda degistigi bulunmustur. ancak iyi gelismis bir alanda bu verimlerden cok daha yuksek cicek miktari elde edilebilir.

tuketim

kullanilan bitki kismi : flores narcisi

etken maddesi : bazi alkaloitler yaninda en onemli etken maddesi ucucu yagdir.
kullanimi : kusturucu, ishal verici, yatistirici ve ates dusurucu etkilere sahiptir.
nergisler parfum ve kozmetik sanayiinde de cok onemlidir. ciceklerinden elde edilen ucucu yag cok pahali dogal bir parfum ham maddesini olusturmaktadir.

http://www.bahce.biz/bitki/baharat/baharatlar/nergis.htm

ayni zamanda sevgili spoiled`in "neden hala bana sen bi demet olsun nergiz yollamadin ha?" $eklindeki serzeni$lerinin odak noktasini olu$turan cicektir bu.

eşsiz,baygın bir kokuya sahip çiçek.ilkbaharın en güzel sembollerinden.aynı zamanda tıpçılıkta sık sık kullanılan faydalı bir bitki çeşidi.oda içerisinde muhafaza edilince kokusu her bir nesneye siner adeta.

bir bayan ismi.

(bkz: narkisos)

en sevdiğim 2 çiçekten biridir. aynı zamanda geçen sene yılbaşı gecesi eve dönerken anneme almak istediğim, gece gece sokaktaki satıcıyla pazarlık yapamayıp bir buketine 10 lira verdiğim beyaz, mis kokulu bitki.

(bkz: calendula officinalis)

hakkında şöyle bir hikaye var:

kendine aşık olanlara aldırmayıp, onları karşılıksız bırakan ve çok güzel bir peri kızı olan ekho, bir gün avlanan bir avcı görür. narkissos adındaki bu avcı çok yakışıklıdır. ekho bu genç avcıya ilk görüşte aşık olur. ancak narkissos bu sevgiye karşılık vermeyerek, peri kızının yanından uzaklaşır. ekho bu durum karşısında günden güne eriyerek, kara sevda ile içine kapanarak ölür. bütün vücudundan arta kalan kemikleri kayalara, sesi ise bu kayalarda ’eko’ dediğimiz yankılara dönüşür.

olimpos dağında yaşayan tanrılar bu duruma çok kızar ve narkissos’u cezalandırmaya karar verirler. günlerden bir gün av izindeki narkissos susamış ve bitkin bir şekilde bir nehir kenarına gelir. buradan su içmek için eğildiğinde, sudan yansıyan kendi yüzü ve vücudunun güzelliğini görür. o da daha önce fark edemediği bu güzellik karşısında adeta büyülenir. yerinden kalkamaz, kendine aşık olmuştur. o ana dek kimseyi sevmediği kadar, sevmiştir kendi görüntüsünü . o şekilde orada ne su içebilir, ne de yemek yiyebilir, aynı ekho gibi narkissos da günden güne erimeye başlar ve orada sadece kendini seyrederek ömrünü tüketir. öldükten sonra da vücudu nergis çiçeklerine dönüşür.

baharlarım aynılaştı
ilki sonu kalmadı
tavırlarım farklılaştı
sabrım uykuya daldı

dünya saçmalaştı
garipsememeye başladım
huzuru kim kaybetmiş ki
ben bulmaya çalıştım

her aşk incelip incelip vadesi dolunca kopuyor
bitince bile bir nergis kadar güzel kokuyor

biz dünyanın en şanssızları
tüm zamanların en haksızları
günün en büyük tutarsızları
ama en zararsızları

biz dünyanın en şanssızları
tüm zamanların en haksızları
günün en büyük tutarsızları
ama en zararsızlarıydık

sen zahmet etme ne gerekiyorsa ben yaparım
hatta gerekirse sen olurum kendimi aldatırım

şeklinde h. çağın bodur’ a ait sözleri ile bir toygar ışıklı parçası.

her dem nergis kokusu duyanlara gelsin.

http://tinyurl.com/6rwqvbd

(bkz: hatice nergis)

ülkemizde akdeniz bölgesinde kışın ve ilkbaharın erken dönemlerinde tepelik, kayalık, hafif dağlık alanlarda kendilinden yetişir. sümbül ile birlikte veya birbirlerine yakın yerlerde görülebilir.

muhteşem kokan çiçek. bahar habercisi, canımın içi..