wikipedia

bilgisayar başında zaman geçirmemin nedenleri listesinde başı çeken sanal ansiklopedi.

internetin hayatımıza kattığı sözlük, anında mesajlaşma, e-mail, vs. gibi şeylerin yanında bir de zaten hayatımızda olan ama ulaşılmasını, kullanımını, formunu değiştirdiği şeyler var. porno, gazeteler, kitaplar, vs. wikipedia’da bunlardan biri.

her boka ilgi buyan bir adamsanız mecburen ansiklopedilerden yararlanmanız gerekiyor. kütüphanemede biri ingilizce olmak üzere dört ansiklopedim var ama internet ile haşır neşir olmaya başladığımdan beri birini açmışlığım yoktur.

wikipedia’nın normal ansiklopedilere göre bir çok artısı var.
bir kere çok daha kapsamlı, tematik olmamasına rağmen tematikler kadar bilgi sağlayabiliyor.
(hiçbir ansiklopedide yüce eskilerin listesini veya camarilla’nın altı kanununu bulamazsınız.)
ayrıca -elitist- bir kurul tarafından hazırlanmadığından populer kültüre uzak değil. alt kültürlere de mesafeli durmuyor.
(arama özelliği çok başarılı değil ama google ile bu sorunu aşabiliyorsunuz.)

en güzel tarafı ise konuların, başlıkların birbirine linkler ile bağlanmış olmaları. bu sayede siteyi kapatmak imkansız hale gelebiliyor.
misal aslında gül savaşları için girmişken önce kelt mitolojisi sonra brian boru hakkında bir şeyler okurken buluyorsunuz kendinizi.

ansiklopediler genel olarak giriş seviyesi bilgi verir, "x nedir?" sorusuna cevap vermeye çalışır.
normallerine göre çok daha kapsamlı olmasına rağmen wikipedia’da da durum farklı değil ama ansiklopedinin amacı da zaten budur.

ingilizce bölümü gerçekten her boku bulup önünüze getiriyor ama türkçe için aynını söyleyemem. dan brown ile ilgili sayfalarca bilgi yığılıyken ahmet hamdi tanpınar, kemal tahir, oğuz atay gibi isimler bir paragraf ile geçiştirilmiş. (ama zamanla gelişecektir diye umuyorum.)

en büyük yaralarından biri de elinin altında bir başvuru kaynağı olarak durması. idiot savant değilseniz her şeyi hafızanızda tutmanızın imkanı yoktur. mesela ben tarihleri aklımda tutamam, isimleri hep karıştırırım, şiir falan ezberleyemem... işte elinizde böyle bir kaynak olunca ve ne aradığınızı da biliyorsanız işiniz müthiş kolaylaşıyor.
özellikle türkiye tarihi konusunda da daha detaylı bir hale gelir ise kitap karıştırmamı tamamen gereksiz hale getirecek. (benim gibi altını çizmeden, post it yapıştırıp not almadan, sayfayı kıvırmadan, dümdüz -allah ne verdiyse- okuma yapıyorsanız aradığınız şeyi bulmanın nasıl bir çileye dönüştüğünü biliyorsunuzdur.)

bilginin kaynağını tartışmak ise iyice mizahi bir yöne doğru götürüyor bizi. bilgiyi gazetelerden, kitaplardan, wiki’den veya tonton amcanızdan edinmeniz bilginin kalitesi veya geçerliliği hakkında bir fikir vermez.
böylesi bir savunma, sıkışınca "senin iq kaç?", "kaç kitap okudun?" gibisinden laf sokma amaçlı sorular sormaya benziyor.

şüphesiz ki wikipedia’da yazanların hepsi evrensel gerçekler, sarsılmaz doğrular değildir. ancak saf ve temiz anadolu köylüsü değilsiniz ki her okunuğunuza inanasınız.
yani hindistan’ın bir eyaletindeki ufak bir maoist partiden, insanlığın yeni umuduymuş gibi bahsediliyor ise bunun partinin militanları tarafından yazıldığını anlamak veya ’mason’ başlığı altında örtülü olarak özgür masonluk diye bir şey yoktur deniyor ise bunun kaynağının hür ve kabul edilmiş tayfa olduğunu kavramak çok zor olmasa gerek.
ayrıca bu dediklerimin de bir önemi yok çünkü ortada bir bilgi var ise "acep bunu kim yumurtlamış?" sorusuna verilecek herhangi bir cevap bilginin kendisini çürütmez.

daha önce elli kere paradigmadan, yöntemden, pluralizmden, bütün fikirlerin özgür bir ortamda eşitçe yarışması gerektiğinden, vs. bahsettik (bkz: yaşar nuri öztürk tribi).
normalde hiç bu kavramlara yüz vermeyenler deniz ve yılan ikileminde kalınca olanca güçleriyle sarılmaya çalışıyorlar.
ancak bunu da beceremiyorlar.

eh herkes kendi meşrebince yontmaya çalışıyor teorileri. quantum mekaniğinden yola çıkarak fizik çalışmaları da yapılıyor, douglas adams gibi roman da yazılıyor veya jz knight gibi "ramtha benimle iletişime geçti. düşüncelerimle nesnelerin yapısını değiştirebilirim. uçarım, kaçarım. çünkü kuantumlar, kuarklar bık bık..." da deniyor.

bir yöntem ile veya bir paradigmadan bakarak ’üretilen’ bilgiler mutlak gerçeği ifade edemez (ki mutlak gerçek var mıdır? yok mudur? tartışması da ayrı bir konu) ama "ankara türkiye’nin başkentidir." genel geçer bir bilgidir. bana göre istanbul başkenttir diyemezsiniz.

veya metinlerinizde "biyolokal cyber-skolastik transformasyon" gibi daha önce duyulmamış, söylenmemiş (bir anlama sahip olmayan) bir terim kullanıyorsanız bunun içini doldurmanız, bir tanım yapmanız gerekir (uydurduğunuz şeye anlamını verecek sizsiniz).
eğer bunu yapamıyorsanız tamamen kıçtan uydurulmuş(anlamsız) bir kavram kullanıyorsunuz demektir ki bunu ’gerizekalı başlık üreteci’ bile yapabiliyor.

yani biri çıkıp "freud çok kral bir ekonomist idi." diyor ise ’saçmalama kazım’dan daha ileri bir eleştiri beklemesin.

(bunları söylemek bile saçma ama demek ki ihtiyaç duyuluyor.)

neyse,
hem wikipedia hem -yeni yeni gelişiyor olsalar da- wikiquote, wikisource, wikinews, vs. çok faydalı projeler. kimin aklına geldi ise minnettarım, yazarlarının da eline sağlık.

herkes okusun, bilgilensin.
öğrendikleriniz ile ister papağanlık yaparsınız ister -çapınız da yetiyorsa- yeni şeyler ortaya koyarsınız.
her ikisi de cahillikten daha iyidir.