topkapı sarayı

istanbul’da sarayburnu sirtlari uzerinde, fatih devrinden abdulmecid’e kadar osmanli padisahlarinin oturdugu topkapi sarayi sehrin birinci tepesinde, zeytinlik adi verilen bolgede kuruldu. 1478 yilinda yapilan 1400 metreleik surlarla cevrili olan topkapi sarayi’nin marmara tarafindaki otluk kapisi ve halic tarafindaki demirkapi’dan baska kucuk olcude bes koltuk kapisi olan suru sultani adi verilen surun ana girisi, ayasofya arkasindaki bab-i humayundur.

topkapi sarayi 700.000 metrekarelik bir alani kaplar, icinde kasirlar, koskler, devlet daireleri, saray halkina ayrilan koguslar, camiler, kutuphaneler ve buyuk bir mutfak vardir. burada yapilan son kosk, abdulmecid’in avrupa uslubundaki mecidiye kasridir. onunde toplar durdugundan sahil sarayina topkapi sarayi denilmeye baslanmis daha sonra bu ad bugunku topkapi sarayi’na verilmistir.

sarayin ilk avlusunun icindeki kosklerden sadece ikisi bozulmadan bugune kadar gelmistir. bunlardan biri 1472’de yaptirilan sircasaray oteki ise sur uzerindeki sultan ikinci mahmud tarafindan yaptirilan alay koskudur.

3 nisan 1924’de bakanlar kurulu karari ile muze haline getirilen sarayin alay meydani denilen birinci avlusunda, sagindan defterdar dairesi, solunda ic cephane arasindan gecen bir yolla cifte kuleli orta kapiya ulasilir. babusselam adi verien bu kapinin temeli fatih sultan mehmed zamanindan kaldigi saniliyor, fakat kanuni devrinde kuleler degistirilmis, sultan ucuncu mustafa zamaninda ic tarafi genis sacakli bir revak yapilmistir. bu kapidan gecilerek girilen ikinci avlu sarayin ana sinirlarinin basladigi yerdir. ikinci avlunun sag tarafinda dolap ocagi, marmara’ya bakan sinir boyunca mimar sinan’in yaptigi mutfaklar, ascilar kogusu, hamami, camii, ayrica vekilharc dairesi ve yaghane vardir. avlunun sol tarafindaki revaklarin sonunda, sadrazamin baskanliginda vezirlerin toplandigi ve uzun sure devletin yonetildigi kubbealti denilen iki kubbeli daire vardir. burasi da kanuni zamaninda yapilmistir. kubbealtinin arkasinda yuksek bir kule yer alir. ikinci avlunun sonunda bulunan ve ucuncu avlu veya enderun’a gecisi saglayan buyuk kapiya akagalar kapisi denir. bugunku bicimiyle sultan ucuncu selim devrinde yapilan bu kapinin iki yaninda aga dairesi ve akagalar kogusu vardir. bu kapinin ic tarafinda uzanan ucuncu avlunun icinde temeli fatih’ten kalan, sonralari degistirilen, ic suslemesi ve kapilari xix. yy uslubunda yenilestirilen arz odasi vardir. arz odasi elcilerin ve vezirlerin kabulunde kullanilirdi.

enderun kutuphanesi sarayin kutuphanelerinin en buyugudur. ucuncu avlunun sag tarafinda enderun mektebi, meskhanesi, seferli kogusu, bugun hazine dairesi olan ve fatih devrinden kalma kosk, sultan ikinci selim devrinden kalma bir hamam kalintisi, solda silahdar hazinesi ve mukaddes emanetlerin saklandigi dort kubbeli hirkai saadet dairesi vardir. burada sol tarafta, uzeri tonozla ortulu, agalar camii vardir. caminin arkasinda, haremin ikinci girisinin hemen yaninda bulunan ve agalar kogusuna bitisik cok kucuk kagir yapida padisahin yemeginin ozel olarak hazirlandigi kusanedir. ucuncu avludan yokus iki yol ile dorduncu avluya inilir. bunlardan sagdakinin iki tarafinda kilerli kogusu ve hazineli kogusu, otekinin sol yaninda emanet hazinesi dairesi bulunur.

dorduncu avlunun marmara’ya bakan yuzunde fatih devrinden kaldigi sanilan bir kosk bodrumunun ustunde anadolu yakasina ve denize bakan bir noktada cadir kosku ve abdulmecid tarafindan yaptirilan mecidiye kasri vardir. bu yapinin yaninda, esvap odasi denilen ufak bir bina ve sofa camii adi verilen minareli kucuk bir cami yer alir. yenikosk de denilen mecidiye kasrinin onunden asagi kapiyi giden bir yol vardir. buradan bugun gulhane parki denilen, sarayburnu bahcesine cikilir. harem denilen kismin kubbealti yaninda acilan ve 1588 tarihli araba kapisi denilen esas girisinden baska, ikinci avluya ve ucuncu avluda akagalar dairesi yaninda kusane kapisi ve raht hazinesinin arkasindan disari parka acilan bire de sal kapisi vardir. zuluflu baltacilar dairesi ile hirkai saadet dairesi arasindaki alanda bulunan harem, egimli bir arazi uzerinde kurularak, 400 yil boyunca devamli degisikliklere ugramis ve son olarak bugunku gorunumunu almistir. harem, 250 kadar oda, hamamlar ve aralarda bulunan avlulardan kuruludur. haremin yonetimine bakan gorevlilerin (kara agalar) darussaade dairesi, cariyelerin dairesi ve hastanesi, veliaht ve valide sultan dairesi, sehzadeler dairesi ve gozdeler dairesi gibi herbirinin bir cok bolumu olan dairelerden baska, bir de hunkar dairesi vardir.

http://www.osmanli700.gen.tr/mekanlar/mekant2.html