imhotep

imhotep (m.ö. 2667 - m.ö. 2648), eski mısır’da mimar, yazar, hekim, mucit ve firavun djoser’in veziri olan efsanevi kişi. firavun 3. zoser döneminin baş veziridir. imhotep, çağının en büyük dehalarından biridir; bilimsel bilgileri yenileyip zenginleştiren bazı hekimlik ve astronomi incelemelerinin yer aldığı "ahlak bilgileri"nin yazarıdır. adı "sulh ve sükûndan gelen" anlamında olan imhotep, engin tıbbî bilgisinin yanı sıra mimârî ve astrolojide de söz sahibi, yazarlık ve rahiplik yapan, çok yönlü bir alimdir. imhotep, aynı zamanda katiplerin de başıdır. yunanlı ve mısırlı katipler, yazı yazdıklarında son damlayı imhotep için dökerlerdi.

babası mimar khanofer ve annesi khereduankh’tir. ronpetnofret adında bir eşi vardır. dehâsından ötürü sonraki mısır nesilleri tarafından tanrısallaştırılmıştır. imhotep, ilk yapılan basamaklı piramidin mimarıdır. m.ö. 2630’da sakkara’da bulunan ve basamaklı piramit olarak bilinen zoser piramidini o yapmıştır. bu piramidi yaparken eski mısır yazılarında kutsal olan üçgenden (firavunu sonsuzluğa taşıması için) ve merdivenden (firavunu sonsuzluğa daha rahat ulaştırması için) yararlanmıştır. 60 metre yüksekliğindeki bu piramit, ölmüş hükümdarı, helipolis’in ışıklar saçan tanrısı ra’ya götürecek bir merdiven oluşturmaktaydı.

ilk firavunlar, altında gömü odalarının bulunduğu tek katlı tuğla yapılar olan mastabalara gömülüyordu. yönetici sınıftan ölüleri mastabalara gömme adeti, m.ö. 2630 dolayında firavun zoser için basamaklı piramitin yapılmasıyla değişti. imhotep, mısır ın en büyük piramidini inşa etmekle kalmadı, aynı zamanda da taşi ilk kez bir yapı malzemesi olarak kullanmış da oldu. imhotep, öyle başarılı oldu ki, sonradan tanrı ilan edildi.

eski mısır’da tıbbın iki sembolü vardır; yılan ve imhotep. imhotep, adı günümüze dek gelmiş, ilk doktordur. üçüncü krallık devrinde mısır’da yaşamış ve kendisine ptah’ın oğlu ve tıp tanrısı olarak tapınılmıştır. tıbbın babası olarak kabul edilen hipokrat’tan yüzyıllar önce modern tıbbı kullanmıştır. yunanlılar, onun asklepios olduğunu düşünürler.

mısır halkı, onu bütün zamanların en büyük doktoru olarak tanımıştı. kazılarda yüzlerce bronz heykelciği ele geçmiştir. bu heykelcikler, onu bir tanrı olarak değil, üzerinde önlüğü, ayağında sandaletleri ve elinde bir papirüs ile bilge bir kişi olarak göstermektedir.

eski yazılar imhotep’in memfis’in dışında sonradan kutsal ilan edilen bir yapı inşa ettiğinden bahsederler. tapınak ve sanatoryum karışımı bir yer olan buraya mısır’ın dört bir yanından iyileşmek isteyen hastalar akın etmişlerdir. ayrıca imhotep’in yardımcılarının yönettiği bir tıp okulu da bulunmaktaydı. yetişen doktorlar ilk tecrübelerini burada yapmaktaydılar. bundan daha önce dünyanın hiçbir yerinde tıp konusunda eğitim verildiğine dair bir belge bulunamamıştır.

m.ö. 300 yıllarında yaşayan manetho adlı bir mısır rahibi yazdığı firavunlar tarihinde bahseder imhotep’ten. imhotep, burada yazılanlara göre yontulmuş taşlarla inşaatın kaşifidir ve yazıyı da geliştirmiştir. yunanlılar da kendisini olmasa bile, en azından adını biliyorlardı imhotep’in ve ona imouthes diyorlardı. onu kendi tıp tanrıları ile bir tutmuşlardı.

1926 yılında imhotep’in efsane olmayıp gerçekten yaşadığı anlaşılmıştı. sakkara civarında firavun zoser’in bir heykeli bulunmuştu. heykelin kaidesinde imhotep’in adı ve rütbeleri bulunmaktaydı. bütün büyük eserlerin firavunlara atfedildiği bir ülkede (hem de bir firavun heykelinde) bir insanın adının geçmesinin oldukça büyük bir onur olduğu kuşku götürmez bir gerçektir. böylece tüm dünya sakkara’daki ünlü basamaklı piramidi imhotep’in yaptığını öğrenmiş olmuştu.

ne kadar garip olursa olsun imhotep’e ait bir mezar bulunamamıştır. sakkara civarında yapılan tüm kazılarda bir mezar aranmıştır ama çalışmalar bir sonuç vermemiştir. işin ilginç yanı ölümünden bahseden bir yazıtın da olmamasıdır. imhotep’in mezarı hala bulunamamıştır; ama hastalarını tedavi ederken kullandığı oda bulunabilmiştir ve modern tıbbı kullandığı kanısına bu yolla varılmıştır. bir rivayete göre imhotep’in mezarının bulunamamasının sebebi, ölmeden daha doğrusu öldürülmeden önce yaşadığı bir yasak ilişkiden sonra lanetlenerek diri diri mumyalanmasıdır. ayrıca imhotep’in ölürken, "geri dönüp dünyaya büyük bir kaos yaşatacağı" konusunda yemin ettiği de rivayet edilmektedir.