hüseyin nihal atsız

huseyin nihal atsiz (atsiz), 12 ocak 1905’te istanbul’da kadikoy’de dogdu. babasi bahriye (deniz) subayi nail bey, annesi fatma zehra hanimdir. askeri terbiye’ye yazildi. bu okulun 3.sinifinda iken, arap asilli bir subaya selam vermeyi reddettigi icin okuldan cikarildi. daha sonra istanbul darulfununu (universitesi) edebiyat fakultesi’ne yazildi. zeki velidi (togan) beyin turk dil kurultayi’nda maruz kaldigi hucumlara tepki olarak cektigi telgraf sebebiyle asistanliktan cikarildi (1933).


atsiz, once malatya ortaokulu’nda turkce, daha sonra edirne lisesi’nde edebiyat hocaligina tayin edildi. edirne’de iken orhun dergisini yayimladi (1933-1934). bu dergi, daha once yine kendisinin yayimladigi atsiz mecmua’nin (1931-1932) devami niteligindeydi. her iki dergi de turkculuk ulkusunu guclendirmek ve yayginlastirmak amaciyla cikarilmisti. ancak dil, edebiyat, tarih, halkbilim, yazim konularindaki yazilar ve siirler de bu dergilerde yer aliyordu. orhun’un 9.sayisindaki, resmi tarih tezini elestiren bir yazi sebebiyle dergi kapatildi. atsiz da bakanlik emrine alindi.

nihal atsiz, bundan sonra dort yil kadar deniz gedikli hazirlama okulu’nda turkce ogretmenligi yapti. 1938’de bu isinden de uzaklastirildi. kendisine resmi hizmet kapisi kapaninca ozel yuca ulke ve bogazici liseleri gibi okullarda ogretmenlik yapti. “turk tarihi uzerinde toplamalar” ve “turk edebiyati tarihi” adli ilmi kitaplarin yani sira bircok brosur yayimladi. o donemin sol dusuncesine karsi siddetli bir fikir mucadelesine giristi. tanridag, cinaralti gibi milliyetci dergilerde yazilar yazdi. 1943’te orhun’u yeniden yayimladi. bu derginin 15-16. sayilarinda donemin basbakani sukru saracoglu’na hitaben yayimladigi acik mektuplarda, milli egitim bakani hasah-ali yucel’in istifasini istedi.


atsiz’in yucel’i elestirisinin sebebi ise “milli egitim bakanligi’nda tek tarafli bir kadrolasma”dir. bu yazilarin bazilarinda muarizlarina sert elestirilerde bulunan atsiz, sonunda sabahattin ali’nin actigi hakaret davasiyla yargilanmaya baslar. ve yine bu davayla birlikte orhun dergisi kapatilir. atsiz-sabahattin ali davasi buyuk yankilar uyandirir. ogrenci olaylari ve gosteriler basgosterir bunun hemen akabinde de atsiz ve 22 arkadasi hakkinda “hukumet darbesine tesebbus” suclamasi ile yargilandi. askeri mahkeme, turkculerin bircogunu cesitli cezalara carptirdi. atsiz da 6 yil 6 ay hapis cezasina carptirildi. ancak, askeri yargitay bu kararlari bozdu. yeniden gorulen dava sonucunda butun turkculer ve bu arada atsiz da beraat ettiler. ancak, atsiz, uzun sure ogretmenlik meslegine donemedi. turkiye yayinevi’nde calisti ve onemli osmanli tarihlerinin nesirlerini hazirladi.


tek parti iktidarinin son yillarinda, fakulteden sinif arkadasi prof dr.tahsin banguoglu’nun milli egitim bakanligi zamaninda yeniden ogretmenlige tayin edildi. fakat, kendisine ogretmenlik hakki taninmadi ve suleymaniye kutuphanesi’nde uzman olarak gorevlendirildi.


1950-1951 ogretim yilinin basinda haydarpasa lisesi edebiyat ogretmenligine getirilen atsiz, burada iki yil gorev yapti. bu defa da, 3 mayis’in kutlanmasi icin ankara’da verdigi bir konferans nedeniyle ogretmenlikten alindi ve suleymaniye kutuphanesi’ndeki gorevine iade edildi (1952). burada 17 yil calistiktan sonra 1969’da emekliye ayrildi. atsiz, 11 aralik 1975’te vefat etti.