fyodor mihailovic dostoyevski

19. yüzyıl rus yazarlarının tolstoy ile birlikte en önde gelen ismi.insanın en gizli kalmış yönlerini erişilmez bir saydamlıkla ortaya çıkaran evrensel dahi. kimi okur ve eleştirmenlere göre tüm zamanların en büyük romancısıdır.

30 ekim 1821’de moskova’da doğdu. tam ismi fjodor mihayloviç dostoyevski. babası bir ordu cerrahı, annesi bir tüccarın kızıydı. annesinin yardımıyla evde başladığı eğitimini özel bir okulda sürdürdü. babası sert ve acımasızdı. annesinin koruyucu tavırlarına sığınıyordu. annesini 15 yaşında kaybetti. 1837’de girdiği petersburg askeri mühendis okulu’nu bitirdi. öğrencilik yıllarını rus ve avrupa edebiyatının önde gelen yazarlarının eserlerini okuyarak geçirdi. kısa bir süre askerlik yaptıktan sonra ayrılıp edebiyatla uğraşmaya başladı. topraklarında çalışan köylüler tarafından öldürülen babasından az bir miraz kalmıştı. ilk romanı "insancıklar"ı 1846’da yazdı. 1854’te basılan bu roman ilk rus toplumsal romanı sayılır. bu eserin basılmasından sonra ünlendi. 1846’da yazdığı ikinci romanı "öteki" yeterli ilgiyi görmedi. ünü giderek kayboldu. 1851 tarihli "ev sahibesi", 1848’de yazdığı "beyaz geceler" ile "yufka yürekli" romanları da ilgi görmedi. 1849’da yazdığı "netoçka nezvanova" romanı da beklenen başarıyı getirmedi.

politikayla ilgilenmeye başladı genç liberallere katıldı. çar 1. aleksandr’ın güvenlik güçleri tarafından, "devleti yıkmaya çalıştığı" suçlamasıyla arkadaşlarıyla birlikte tutuklandı. idama mahkum edildiler. kendisinin kurşuna dizilmesi hazırlıklarını izlemek onda derin etkiler bıraktı. idamdan son anda vazgeçildi, sibirya’da 4 yıl ağır hapse ve 4 yıl askerlik yapmaya mahkum edildi. sibirya’daki cezaevi günlerinde birlikte yaşadığı mahkumları gözlemleyerek rus halkını daha yakından tanıma fırsatı buldu. ancak zor koşullar nedeniyle sara nöbetleri geçirmeye başladı. bu rahatsızlığın etkileri de birçok eserine yansıdı. 1854’te cezaevinden çıkıp askerliğe başladı. subaylığa kadar yükseldi. 1857’de dul bir kadınla evlendi. bu evlilik maddi sorunlarını artırdı. tekrar yazmaya karar verdi. askerlik cezasının da bitmesi üzerine petesburg’a döndü. yeni çar 2. aleksandr’ı destekledi. kardeşi mihail ile birlikte "vremya" adlı bir dergi çıkardı. bu dergi ve dergide yayınlanan romanları yeniden tanınmasını ve eski ününü kazanmasını sağladı. 1862’de fransa, ingiltere ve italya’yı kapsayan bir yurtdışı gezisi yaptı. aynı yıl dergi kapatıldı. dostoyevski, almanya’nın wiesbaden kentine gitti. burada kumara başladı.

rusya’ya dönüşünde "epoha" isminde yeni bir dergi çıkardı. 1864’te eşini ve kardeşi mihail’i kaybetti. borca battı. kurtulmak için avrupa’ya kaçtı. wiesbaden’de kumarda bütün parasını kaybetti. yayıncısından borç alıp 1865’te rusya’ya döndü. 1867’de steno ile romanlarının yazımında kendisine yardım eden anna snitkina ile evlendi. bir kere daha borca boğulduğu için yeni eşiyle yine yurt dışına çıktı. yoksulluk ve para peşinde ülke ülke dolaştı. ama romanlarını yazmayı da sürdürdü. bir kere daha yayıncısının desteğiyle petesburga’a döndü. tutucu bir haftalık dergi olan "grajdanin"in başına geçti. 1 yıl sonra bıraktı. bu dönemde eksi itibarını ve ününü tekrar kazandı. en büyük romanı "karamozof kardeşleri" yazmaya 1879’da başladı. 1880’de şair aleksander puşkin’in ölüm töreninde konuşmayı o yaptı. petersburg bilim ve sanat akademisi’nin edebiyat bölümüne seçildi. yaşamının son döneminde petersburg yakınlarında küçük bir kasaba olan staraya russa’da yaşadı. 9 şubat 1881’de burada yaşamını yitirdi. günümüzde de en çok okunan yazarlar arasında yer alır.