turan

osmanlı’nın son dönemlerinde neredeyse tüm ordu subayları arasında hızla yayılmış kafkasya’dan öte geçme ve büyük türk yurduna ulaşıp yeni bir ülke kurma hayalidir. "hayalidir", çünkü; hem rusya*’nın hem de ingiltere’nin büyük emelleri bulunduğu bu bölgede osmanlı gibi hazinesi erimiş ve geri kalmış bir ordu düzenine sahip bir devletin emellerini gerçekleştirebilmesi oldukça gerçekdışıdır.

bu uğurda yüzbinlerce hayat feda edilmişse de, sınırlara dahil edilen bakü ve batum gibi şehirler ancak mondros mütarekesi ’ne kadar elde tutulabilmiş, ingilizlerin kesin galibiyetiyle tüm hayaller uçup gitmiş, mevcut toprak parçası olan anadolu’yu kurtarma çabalarına dönülmüş ve bu sırada tüm kafkasya ve azerbaycan toprakları kaderine terkedilmiştir.

hüsranla sonuçlanan bu hayale en çok inanmış lider olan enver paşa ise hayatını bu topraklarda türki milletlerin bağımsızlık mücadelesi için zemin hazırlarken kaybetmiştir.

bu konuyla ilgili daha detaylı bilgiyi, o dönemde kafkasya bölgesinde askerlik yapmış olan selahattin bey’in günlüklerinden meydana gelen yüzbaşı selahattin’in romanı’nın 1. cildinde bulmak mümkündür.

_____________
* = rusya’dan kastedilen, o dönem bolşevik ihtilali sonrasında rus topraklarından kaçarak kafkasya’da hakimiyet kurmak isteyen menşevik ruslardan oluşan kuvvetlerdir.