siyasal iktisat

siyasal iktisat, ekonomi politik olarak da bilinir, ulusal zenginliğin üretilmesi ve bölüşümü ile bunlann dayandığı toplumsal ilişkileri konu alan toplumsal bilim dalı. terim ilk kez 17. yüzyılın başlarında, avrupa’da feodal ve dinsel siyasal düzenin yerini alan küçük yerel devletlerin sorunla-naı inceleyen bilim dalı için kullanılmıştı. o dönemde siyasal iktisatçılar daha çok devletin zenginliğinin kaynaklan ve bu zenginliği artırmanın yollan üzerinde duruyorlardı. merkantilizm olarak bilinen bu yaklaşıma karşı çıkmakla birlikte, adam smith de siyasal iktisadın konusunu "uluslann zenginliğinin doğası ve niteliği"nin araştırılması olarak görüyordu.

siyasal iktisada gerçek niteliğim kazandıran david ricardo oldu. ona göre siyasal iktisadın konusu, üretimin üç üretim faktörünün (toprak, emek ve sermaye) sahipleri (toprak sahibi, işçi ve kapitalist) arasında rant, ücret ve kâr olarak bölüşümüydü. kendi iktisat düşüncesini oluştururken ri-cardo’dan büyük ölçüde yararlanan mant’a göre ise, siyasal iktisadın konusunu, üretim sırasında insanlar arasında kurulan ve üretim ilişkileri olarak adlandırılan toplumsal ilişkiler oluşturur. kapitalizmi insan toplumunun belirli bir gelişme aşamasında ortaya çıkmış bir üretim tarzı olarak gördüğünden, marx sermaye, ücret, kâr gibi iktisadi kavramlann evrensel değil, kapitalizme özgü kategoriler olduğu görüşündeydi.


19. yüzyılın sonlarına doğru marjinalist iktisadın yaygınlık kazanmasıyla iktisatçıların ilgi alanı da değişti. tam rekabet koşul-lannda kaynak dağıtımı sorunlarını toplumsal ilişkilerden soyutlayarak ele alan bu yeni yaklaşımla birlikte siyasal iktisat terimi gittikçe daha az kullanılmaya başladı ve yerini "iktisat" terimine bıraktı. günümüzde siyasal iktisat terimi smith ve ricardo gibi klasik iktisatçıların görüşleri ya da marksist iktisat kuramı ile ilgili olarak kullanılmaktadır.

kaynak: iktisat sözlüğü