sarıkamış

rus kurmay baskani pietrorovic,hâtiralarinda sarikamis’taki fâciânin dehset otesi manzaralarina dâir su carpici cumlelere yer veriyor:"ilk asirda diz cokmus bes kahraman; omuz cukurlarina yasladiklari mavzerleri ile nisan almislar.tetige sarilmak uzereyken donakalmislar.o civan delikanlilarin kaput yakalari semâya dikilmis,kaskati.ikinci sirada oyle bir manzara ki,hicbir heykeltiras benzerini yapmayi basaramamistir.o urkutucu ayaza ragmen baslari semâya donuk,alti masal guzeli mehmet oylesine kaskati kesilmisler.ve sag basta binbasi mustafa nihat ayakta;sol eli boynundaki durbunu kavramis;havada donmus kale sancagi gibi.komur karasi saclari beyaza bulanmis... allahuekber daglarindaki turk mufrezesini esir alamadik; cunku bizden cok evvel allah’larina teslim olmuslardi!.."

bir rus generaline ait olan bu sozler sarikamis’ta turk askerinin basina gelen felaketi en iyi sekilde ozetlemektedir sanirim.sarikamis’ta tarih "dusmana tek kursun bile sikamadan,catismaya dâhi giremeden; karla ve dondurucu sogukla bogusmaktan heder olan bir ordunun akillara durgunluk verici trajedisine ilk defâ sâhit olmustur."sarikamis,tarihteki en garip ve en akil almaz turk mezarlarindan birine mekanlik etmistir.